(2) Diễn biến lãi suất thị trường từ đầu năm 2008 đến nay, nguyên nhân dẫn đến sự biến động đó.

Lãi suất nghiệp vụ thị trường mở và lãi suất liên NH tăng cao chóng mặt, đặc biệt lãi suất liên NH ngày 15/2/2008 lên tới 30,1%/năm, ngày 18/2/2008 lên tới 33%/năm, ngày 19/2/2008 lên tới 43%/năm.
Lãi suất thị trường mở qua đấu thầu giấy tờ có giá ngắn hạn tại NHNN lên tới 10%, thậm chí 15%/năm cho kỳ hạn vay 2 tuần, gấp 2-3 lần mức lãi suất bình thường. Ngày 22/2/2008, NHNN phải bơm thêm 6000 tỷ đồng qua nghiệp vụ thị trường mở cho 1 số NHTM trúng thầu với lãi suất tới 13%/năm cho kỳ hạn 14 ngày, giảm 2% so với mức 15%/năm của ngày 21/2/2008.
Ngày 19/5/2008, các TCTD ấn định lãi suất huy động và cho vay bằng VND trên cơ sở lãi suất cơ bản là 12%/năm, lãi suất cho vay bằng VND tối đa là 18%/năm.
Việc điều chỉnh mức lãi suất cơ bản lần này lên 12%/năm được xác định dựa trên 3 cơ chế là: cơ sở lãi suất thị trường nội tệ liên NH, lãi suất nghiệp vụ thị trường mở của NHNN, lãi suất huy động đầu vào của TCTD; xu hướng biến động cung - cầu vốn; mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ trong ngắn hạn.
Hiện nay, do mặt bằng lãi suất thị trường tăng so với tháng 5/2008, đồng thời, dự báo xu hướng biến động trong tg tới của LP, cung – cầu vốn thị trường, tỷ giá…
Để tiếp tục thực thi chính sách tiền tệ “thắt chặt” nhằm kiếm chế LP, ổn định KT vĩ mô, ngày 10/6/2008 Thống đốc NHNN đã ban hành các Quyết định về việc điều chỉnh lãi suất cơ bản từ 12%/năm tăng lên 14%/năm, lãi suất tái cấp vốn từ 13%/năm lên 15%/năm, lãi suất tái chiết khấu từ 11%/năm tăng lên 13%/năm và có hiệu lực thực hiện kể từ ngày 11/6/2008.
Chính sách thắt chặt tiền tệ đầu năm của NHNN gắn liền với sự căng thẳng về thanh khoản của các NHTM. Lãi suất huy động VND có kỳ biến động mạnh nhất từ trước tới nay. Cuộc chạy đua bùng phát trong tháng 5 và tạo những đỉnh điểm nóng sốt trong tháng 6. Trên thị trường liên NH, lãi suất ghi nhận kỷ lục “treo” tới 43%/năm; nhiều thành viên đồng loạt đẩy mức huy động trong dân cư lên tới trên 19%/năm, cá biết có trường hợp áp tới 20%/năm.
Đó cũng là thời điểm mà hđ cho vay của nhiều NHTM cầm chừng, DN vay vốn khó khăn cả về lãi suất cao lẫn khả năng tiếp cận vốn, tín dụng td gần như bị cắt bỏ, tốc độ tăng trưởng tín dụng bước vào vùng thấp nhất trong năm (liên tục tăng dưới 1%/tháng; cả năm ước chỉ tăng khoảng 21% thay vì mức dự kiến khống chế 30%).
Ngược lại, từ cuối tháng 7 cùng với cơ chế cho vay mới, sự hỗ trợ của NHNN với nguồn vốn khả dụng của hệ thống tăng mạnh lên, lãi suất trên thị trường bắt đầu có đợt thoái trào. Đặc biệt từ tháng 9 đến cuối năm, gắn với những điều chỉnh các lãi suất chủ chốt của NHNN, cả lãi suất huy động và cho vay dồn dập giảm; ít nhất có 8 đợt điều chỉnh trên diện rộng. Từ đỉnh điểm trên 19%/năm, lãi suất huy động VND rút về quanh mốc 8%/năm; lãi suất cho vay tối đa từ 21%/năm về còn 12,75%/năm.
Lãi suất huy động tăng đã khiến cho các NH phải tăng lãi suất cho vay. Nhiều NH đang buộc khách hàng chấp nhận lãi suất cho vay 24-25%. Các DN cũng đang khát tiền măt, tình trạng bán hàng dưới giá hoặc vay với lãi suất cao khiến CPSX tăng đột biến dẫn đến LP 3 tháng đầu năm lên tới 9,19%. Các bp của NHNN nói là chống LP nhưng đã trực tiếp làm mất giá đồng tiền khi đặt các NH trong tình thế phải nâng lãi suất lên cao.
Các NHTM đã ban hành các quyết định lãi suất cho vay bằng VND áp dụng từ ngày 5/12/2008 với mức lãi suất cho vay thấp nhất là 0,83%/tháng (10%/năm) và mức lãi suất cho vay phổ biến là 1,08%/tháng-1,17%/tháng (13%-14%/năm), lãi suất cho vay cao nhất là 1,25%/tháng (15%/năm). Mức lãi suất này tương đương với mức lãi suất cuối năm 2007 và thấp nhất trong năm 2008 (giảm 6-11%/năm so với thời điểm cao nhất cuối tháng 6/2008).